Баланың 40 күндігі қалай тойланады?
Көптеген басқа халықтар сияқты қазақ халқында баланы алғашқы 40 күнге дейін ешкімге көрсетуге болмайды деген түсінік сақталған. Сондықтан 40 күн өткеннен кейін болатын бірінші мерейтой салт-дәстүр үшін маңызды мереке. «Шілдехана» өткізудің негізгі мақсаты – баланы дүлей күштен, жыннан, тіл-көзден қорғау.
Баяғы заманда сәби дүниеге келе салысымен, барлық туыстарға, достарға хабаршы жіберіп, «сүйінші» (ізгі хабар үшін берілетін сыйақы) сұратқан. Хабарлаған кезде нәрестенің жынысын келесі сөздерді қолдана отырып айтқан екен: егер отбасында ұл бала туылса, олар «дүниеге ат ұстар келді», «жылқышы келді», қыз бала туғанда «сауыншы», «көйлек тігер» немесе «қырық жеті» (қазақ халқында белгіленген қалың малдың мөлшері) келді деген.
Содан кейін көршілер, туыстар, таныстар қуанышты бөлісіп, «шілдехана тойға» жиналған. Қонақтар балаға денсаулық пен ұзақ ғұмыр тілейді, салтанатты рәсімнің бірі болып табылатын «шашу» шашады. Қазақ халқы бағзы заманнан бері қонақтардың жылы лебіздері мен тілектері ана мен жаңа туған нәрестені жындардан қорғайды деп сенген. Той тақ күндері, әдетте бірінші, үшінші, бесінші немесе жетінші күні өткізіледі.
Қазіргі уақытта ежелгі әдет-ғұрыптар басқаша түсіндіріледі. Қазір той кафеде ұйымдастырылады, ал рәсімдер үйде жақын туыстардың арасында өткізіледі. Бұл күні қонақтар балаға сыйлық береді. Бұрындары ұлдарға ат әбзелдерін, ер-тоқым, жегу әбзелдерін, ал қыздарға әшекейлер сыйлаған, қазіргі уақытта бала мен анаға қажетті заттар, яғни бесік, бесік арба және басқаларын сыйға тартады.
Сондай-ақ бұл күні «ат қою» (жаңа туған нәрестеге ат қою) немесе «азан шақырып ат қою» дәстүрі өткізіледі, бұл азанды оқығаннан кейін ат қою дегенді білдіреді. Рәсімге сәйкес, баланың атын әкесінің ата-әжесі таңдайды. Олар бұл құқықты баланың анасының туыстарына беруі мүмкін немесе жаңа туған нәрестенің ата-анасымен келісе отырып, ат қою құқығын құрметті ақсақалға бере алады. Мәселен, беделді ақсақал сәбиді қолына алып, оның құлағына үш рет «сенің атың...» (сенің атың деп атын қояды) деп айтады.
Дәстүр бойынша, іс-шара дәл 40-шы күні атап өтілмейді. Мысалы, ұл бала күшті әрі батыл болсын, отбасына қамқор болсын, туған елін қорғасын деп салт-жоралар 37-39 күндері өткізіледі, ата-ана қыз бала отбасының тыныштығының негізі, кеңесші, қамқор болатын ең жақын адам деп сенген, сондықтан инабатты, ибалы болып өссін деген ниетпен қыз баланы 41-43 күндері қырқынан шығарған.
