Ұлдардың даму ерекшеліктері
Бойы мен салмағында қандай айырмашылық бар?
Қыз бала мен ұл баланың кейбір айырмашылықтары сәби кезінде-ақ байқалады. Ұлдар айналасындағыларға онша сезімтал емес және олар тез өсіп, салмақты жылдам жинайды, алайда анасына өте жақын болады.
Іс-әрекет дағдылары:
Балалар жүре бастағанда, қыздар мен ұлдардың айырмашылығы бұрынғыдан да айқындала түседі. Әдетте, ұлдарға ойнау және қозғалу үшін көбірек орын қажет болады. Әсіресе, олар заттарды ұстап, оларды басқарғанды ұнатады, блоктардан биік мұнаралар тұрғызады, ал қыздар еденде ойнағанды жөн көреді.
Оғаштау болып көрінуі мүмкін, бірақ балаларға зейінін шоғырландыру үшін қозғалыс қажет. Есіңізге түсіріп көріңізші, кейде ұлдар өлең жаттағанда бөлмеде әрі-бері жүреді. Қазіргі зерттеулер көрсеткендей, демалған кезде ұл баланың миының аялық белсенділігі айтарлықтай төмендейді, ал дәл мұндай жағдайлар қыздардың миына әсер етпейді. Бұдан шығатын қорытынды: ақыл-ой белсенділігін арттыру үшін дене белсенділігін төмендетуге тырысу қыздарға жақсы әсер етеді, бірақ ұл баланың миы мұндай сигналды жұмыстың аяқталу көрсеткіші ретінде қабылдайды.
Мидың жұмыс істеуі.
Ұлдардың организмі туылғанға дейін тестостерон шығара бастайтыны белгілі. Дәл осы гормон мидың белсенділігінің өзгеруіне себеп болатын нейрондардың кейбір түрлерінің өсуіне және дамуына әсер етеді. Әйелдің жыныстық гормондары мидың даму процесіне де әсер етеді, бірақ олардың рөлі аз зерттелген.
Сөйлеудің дамуы.
Орташа алғанда, ұлдар қыздарға қарағанда кешірек сөйлей бастайды. Ұлдардың сөйлеуі 4 жасқа дейін қалыптасады, қыздарға қарағанда бір жыл кейін.
Коммуникативтік даму.
Балабақшада ұлдар топқа жаңа баланың келгенін елемеуді жөн көреді, сондай-ақ ұлдар өздерінің қызығушылықтарына қарай достар таңдауға бейім.
Зерттеулер көрсеткендей, ата-аналар қыздарды, тіпті, жаңа туған кезінде де жиі құшақтап, сүйеді екен. Ұлдармен аз сөйлеседі және оларға қатал қарайды. Өкінішке орай, аналардың зерттеулеріне сәйкес, ұлдар жиі әрі қаттырақ жазаланады.
Егер ана сүйіспеншілік пен қамқорлықтың негізгі көзі болса, бала үшін ол махаббат пен нәзіктіктің алғашқы үлгісі болады. Бала өмірінің екінші жылынан бастап, яғни жүре бастағанда, анасы баланы ренжітпей және ұялтпай, араларына қарым-қатынас шекарасын орната алады, сонда бала оны өмір бойы есіне сақтап қалады. Бұл ретте ол анасының жүрегінде ерекше орын алатынын білетін болады.
Анасы баланы қызығушылықпен әрі қуана үйретіп, онымен сөйлескен жағдайда бұл оның сөйлеу дағдыларын, қарым-қатынасқа түсуін дамытуға көмектеседі. Болашақта ұлдар үшін бұның қаншалықты маңызды екенін көресіз, өйткені қыздарға қарағанда оларға қарым-қатынас жасау дағдыларын игеруге көмектесу керек.
Егер ұл баланың өмірінің алғашқы екі жылында анасы қатты депрессияға ұшыраса және баламен қарым-қатынас жасамаса, оның санасында мұңаю аспектісі пайда болады. Егер анасы ашуланса, баласын ұрса немесе ренжітсе, бала анасының оны жақсы көретініне күмәндана бастайды. Анаға демалу, босаңсу және баламен қарым-қатынас жасау үшін уақыт табу мүмкіндігі болу үшін отбасының басқа мүшелері оған қолдау және көмек көрсетуі қажет. Балаға толық қамқорлық жасау үшін өзіңізге қамқор болыңыз.
Сонымен қатар бала ер адамдардың мейірімді екенін әрі олармен уақыт өткізген қызықты екенін, бірге кітап оқуға, үй шаруасына көмектесуге болатынын білуі керек.
Ұлдарды оқыту.
Ұлдардың оқуын ұйымдастыру кезінде нені есте сақтау керек?
Ұлдар бір затқа баса көңіл бөледі
ұлдар визуалды бейнелерді жақсы түсінеді,
Ұлдар бетпе-бет қарым-қатынас жасауды қажет етпейді, визуалды қарым-қатынас жасауға мәжбүрлеу тіпті, сөйлеу қиындықтарын тудыруы мүмкін,
Ұлдар заңдылықтарды анықтау тұрғысынан өздерін жақсы көрсетеді,
Ұлдар табиғатынан неғұрлым сенімді және бәсекелестікке бейім, қауіп-қатерге оңай барады, тыйымдарды нашар қабылдайды,
Ұлдар ұсақ-түйектерді жақсырақ байқайды,
Ұлдарға жаңа іс-әрекетке қосылу үшін уақыт қажет,
Ұлдар іс-әрекет ойындарын ұнатады, ал қыздар көбінесе сөз ойындарын ұнатады.
Биологиялық алғышарттар баланың дамуына бағыт беруі мүмкін, бірақ оны анықтамауы керек екенін ұмытпаңыз. Баланың даму ортасы мен баланың темпераменті үлкен әсер етеді. Биологиялық ерекшеліктері – жеке тұлғаны қалыптастырудың үлкен жолындағы алғашқы қадамдар. Баланың басынан өткеретін тәжірибесі баланың туа біткен деректерінен гөрі оның дамуы мен табысты болуына әсер етеді. Сондықтан балаларымыздың өмірін қалай қанықтырып жатқанымызды түсінген өте маңызды.
